Rezerwat Biała Woda – ostatnie takie miejsce w Pieninach

Jerzy Opioła, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons

Wyjeżdżając w rejon Pienin, najczęściej wybieramy miejsca znane i sprawdzone. Wędrujemy na Trzy Korony, przemierzamy Wąwóz Homole czy Drogę Pienińską, odwiedzamy Szczawnicę. Tymczasem można na tych terenach znaleźć miejsca niezwykle piękne, ciekawe, a jednocześnie nieodwiedzane przez tłumy turystów. Takim miejscem jest Rezerwat Biała Woda położony w obrębie Małych Pienin, nieopodal wsi Jaworki.

Rezerwat Biała Woda – odkryjmy to niezwykłe miejsce

Utworzony w 1963 roku Rezerwat Biała Woda obejmuje około 28 ha niezwykle malowniczego terenu w dolinie Białej Wody oraz Brysztańskiego Potoku. Założony został, by ocalić niezwykłe krajobrazy, robiące duże wrażenie elementy przyrody nieożywionej oraz rzadko spotykane gatunki roślin. Rezerwat obejmuje także pozostałości po łemkowskiej wsi noszącej niegdyś nazwę Biała Woda. Na jego całym terenie znajduje się wiele tabliczek informacyjnych, dzięki czemu nie pominiemy żadnego interesującego punktu i przy okazji odpoczynku poszerzymy swoją wiedzę.

To spokojne, ciche miejsce jest doskonałym wyborem na rodzinne spacery, również z wózkami dziecięcymi, lub na rowerowe przejażdżki. Zachwyci zarówno osoby spragnione pięknych widoków i sielskiego klimatu, jak i pasjonatów geologii czy historii. Prosta ścieżka, której nie muszą się obawiać osoby rzadko odwiedzające tereny górskie, wiedzie nieopodal potoku, a niekiedy również przez most lub ułożone w korycie betonowe płyty. Wizytę w rezerwacie można potraktować także jako wstęp do dłuższej wyprawy. Przebiegający przez niego żółty szlak prowadzi do Słowackiej wsi Litmanova, a odchodzący od niego szlak niebieski grzbietem Małych Pienin aż do Beskidu Sądeckiego.

Niezwykłe formacje geologiczne i roślinność

Rezerwat Biała Woda już od samego wejścia oferuje przykłady świadczące o jego niezwykle ciekawej budowie geologicznej. Jako pierwsza turystów wita wapienna Czubata, nazywana także Czubatą Skałą. Jej spiczasty szczyt wznosi się na wysokości 675 m n.p.m. Z tego miejsca można zobaczyć także Bazaltową Skałę. Choć ona sama nie znajduje się na terenie rezerwatu i mierzy zaledwie 3,5 m wysokości, warto zwrócić na nią uwagę. Powstała w kredzie około 120 mln lat temu, kiedy na powierzchnię ziemi w tym miejscy wydostała się magma. Naprzeciwko Czubatej znajduje się Smolegowa Skała. Oba wzniesienia tworzą razem Wąwóz Międzyskały. Smolegowa skała (715 m n.p.m.) zbudowana jest z bardzo rzadkich w Polsce wapieni krynoidowych. Cechuje się charakterystycznym kształtem, który widziany z góry można porównać do grzbietu dinozaura. Na jej zboczu występują gatunki roślin wysokogórskich, które poza tym miejscem można spotkać wyłącznie w Tatrach – dębik ośmiopłatkowy, konietlica alpejska oraz pępawa Jacquina. Przetrwały w tym miejscu od ostatniego zlodowacenia. Nazwa tej skały wywodzi się od nieistniejącego już osiedla Smolegowe. Dnem, które stanowiło część łemkowskiej wsi. Dnem Wąwozu Międzyskałego płynie potok Biała Woda, którego nurt w tym miejscu jest bystry i pokonuje liczne kaskady.

Nieco dalej można dotrzeć do Czerwonej Skały, która ze względu na swój kształt jest także nazywana Skałą Sfinks, a od osiedla Kornaje Kornajowską Skałą. Zbudowana jest z wapienia o czerwonym zabarwieniu, a naprzeciwko niej znajdują się Konowalskie Skały, które układają się w malowniczy, naturalny amfiteatr.

Kolejny fragment rezerwatu skupia się w okolicy Kociubylskiej Skały. Jej nagie i bardzo strome zbocza efektownie opadają wprost do wód potoku. Naprzeciwko niej znajduje się bacówka, w której w sezonie można kupić oscypki. W tym rejonie można dostrzec ślady po dawnych zabudowaniach wsi Biała Woda. Rezerwat zamykają Brysztańskie Skały, do których nie dochodzi już szlak turystyczny. Podobnie do innych wytworów natury i one noszą nazwę pochodzącą od osiedla Brysztan stanowiącego część dawnej osady.

Wieś Biała Woda oraz Łemkowie

Rezerwat Biała Woda obejmuje teren, na którym jeszcze kilkadziesiąt lat temu znajdowała się wioska o tej samej nazwie. Zamieszkiwali ją Łemkowie nazywani również Rusinami. W ciągu wieków zajmowali się pasterstwem oraz naprawą glinianych garnków. Z czasem wieś coraz bardziej się rozrastała, karczowano kolejne lasy. Przed II wojną światową miała obejmować nawet 110 gospodarstw, które zamieszkiwały 494 osoby. Łemkowie zostali wysiedleni w 1947 roku w czasie Akcji „Wisła”. Trafili na wschód, a zabudowania wsi zostały spalone. Ocalał jedynie jeden dom znajdujący się poza terenem rezerwatu oraz urokliwa kapliczka, którą można zobaczyć przy wejściu na chroniony teren. W samym Rezerwacie Biała Woda śladami po Łemkach są fundamenty domów lub podmurowań, jakie można gdzieniegdzie dostrzec, a także drewniane krzyże z wyciętym z blachy Chrystusem i zdziczałe już drzewka owocowe. O obecności człowieka na tym terenie świadczą także lipy szerokolistne i kasztanowce zwyczajne.

Dodaj komentarz